Η Εναισθησία στις Ψυχωσικές Διαταραχές

Τι είναι η εναισθησία;

Ο όρος «εναισθησία» χρησιμοποιείται για να περιγράψει την επίγνωση της ύπαρξης της νόσου. Με άλλα λόγια, η εναισθησία σχετίζεται με το πώς ένας ασθενής αντιλαμβάνεται τη φύση και τις αιτίες της ασθένειάς του, όπως επίσης και τα συμπτώματα που σχετίζονται με την ασθένεια αυτή. Η έλλειψη εναισθησίας θεωρείται ότι είναι σύνηθες φαινόμενο στην πλειοψηφία των ασθενών με ψυχωσικές διαταραχές, με αποτέλεσμα να έχει γίνει πλέον αποδεκτό ότι ασθενείς με ψύχωση δεν έχουν πλήρη αντίληψη της διαταραχής και των συμπτωμάτων της (David, 1990).

Η εναισθησία είναι ένας παράγοντας που παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, όσον αφορά στο πώς οι ασθενείς βιώνουν την διαταραχή. Έχει αποδειχτεί ότι σχετίζεται με την αντίληψη της προέλευσης της διαταραχής και των συμπτωμάτων της, με την αντίληψη της ανάγκης για θεραπεία, με τη συμμόρφωση στη θεραπεία, με τη συνειδητοποίηση της δράσης των φαρμάκων και των κοινωνικών επιπτώσεων της ασθένειας. Περιλαμβάνει, εκτός από την αναγνώριση της παρουσίας μιας ψυχικής διαταραχής, και την κατανόηση των συνεπειών της, όπως επίσης και την ανάγκη για θεραπεία. Παράλληλα, υποστηρίζεται ότι η εναισθησία δεν αποτελεί έναν παράγοντα που είτε υπάρχει είτε απουσιάζει εξολοκλήρου. Αντιθέτως, υπάρχουν διάφορες βαθμίδες στις οποίες κυμαίνεται, όπως από την πλήρη άρνηση της ύπαρξης της ασθένειας, στην ασαφή αναγνώριση της και στην πλήρη εκτίμηση της διάγνωσης (Osatuke και συν., 2008).

Πως η μειωμένη εναισθησία επιδρά στη θεραπευτική διαδικασία;

Η ανάπτυξη της εναισθησίας αποτελεί αναμφίβολα εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, με αποτέλεσμα να εμποδίζεται και η διαδικασία αντιμετώπισης των ψυχωσικών διαταραχών. Το πρώτο και βασικότερο βήμα για την αντιμετώπιση μίας ασθένειας είναι η συζήτηση με έναν ειδικό, η οποία θα οδηγήσει στη συνειδητοποίηση της ύπαρξης της ασθένειας και της σοβαρότητας των συμπτωμάτων. Ασθενείς, όμως, με μειωμένα επίπεδα εναισθησίας δεν αντιλαμβάνονται ότι χρήζουν ιατρικής αντιμετώπισης, κι έτσι καθίσταται αδύνατη η συνεργασία με τους ειδικούς και κατ’ επέκταση η λήψη της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής που θα οδηγήσει στον έλεγχο της συμπτωματολογίας. Υπάρχουν μάλιστα και περιπτώσεις όπου ασθενείς με ψυχωσικές διαταραχές, λόγω των παραληρητικών ιδεών, αισθάνονται ότι κινδυνεύουν από τους ανθρώπους που ανήκουν στο οικογενειακό και ιατρικό περιβάλλον, ενώ στην πραγματικότητα οι άνθρωποι αυτοί προσπαθούν να διαχειριστούν την ασθένεια. Επομένως, φαίνεται ότι υπάρχουν πολλές δυσκολίες στο να δεχτεί ένα ψωχωσικό άτομο ότι χρειάζεται θεραπεία ή νοσηλεία, με αποτέλεσμα η θεραπεία να κρίνεται ανεπιτυχής.

Πώς μπορούμε να παρέμβουμε;

Όλα τα παραπάνω αποτελούν αναμφίβολα μία δύσκολη κατάσταση τόσο για το άτομο που τη βιώνει όσο και για το οικογενειακό και φιλικό του περιβάλλον. Υπάρχουν, όμως, τρόποι με τους οποίους τα οικεία πρόσωπα μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή και κατ’ επέκταση να βοηθηθούν και τα ίδια.

Πρώτο και βασικότερο μέρος της προσπάθειας αυτής είναι η συνεχής ενημέρωση σε θέματα ψυχικής υγείας, ώστε να μπορούν αντιληφθούν την ύπαρξη της νόσου, αναγνωρίζοντας κάποια από τα βασικά συμπτώματα και συμπεριφορές, που ο ασθενής, λόγω της έλλειψης εναισθησίας, αδυνατεί να αναγνωρίσει. Παράλληλα, από το σημείο αυτό και μετά, οι φροντιστές πρέπει να ενθαρρύνουν τον ασθενή να αναζητήσει βοήθεια, να συνεργαστεί με κάποιον ειδικό και να τον εμπιστευτεί, έτσι ώστε να γίνει ευκολότερος ο δρόμος προς τη θεραπεία. Ακόμη, καθώς η ύπαρξη μίας ψυχικής ασθένειας επιβαρύνει ψυχολογικά και τους φροντιστές των ασθενών και σε μεγάλο βαθμό θα λέγαμε ότι αλλάζει διάφορες πτυχές της καθημερινότητάς τους, απαραίτητη θεωρείται η συμμετοχή σε μία ομαδική – οικογενειακή θεραπεία, ώστε να επιτευχθεί η επίλυση διαφόρων προβλημάτων που προκύπτουν. Τέλος, καθώς ένα από τα βασικότερα εμπόδια για την επιτυχή απόκτηση της εναισθησίας, επομένως και της αντιμετώπισης της ασθένειας, είναι οι φοβικές συμπεριφορές που τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν, κρίνεται πάση θυσία απαραίτητη σε ομαδικό επίπεδο η εξάλειψη του στίγματος, ώστε να περιοριστούν οι διακρίσεις και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ανθρώπων που έχουν τη νόσο.

Βιβλιογραφία

• David, A. S. (1990). On insight and psychosis: discussion paper. Journal of the Royal Society of Medicine, 83(5), 325-329.
• Osatuke, K., Ciesla, J., Kasckow, J. W., Zisook, S, & Mohamed, S. (2008). Insight in schizophrenia: a review of etiological models and supporting research. Comprehensive Psychiatry, 49, 70-79. doi:10.1016/j.comppsych.2007.08.001