Αναβλητικότητα: Γιατί Αύριο και Όχι Σήμερα;

Υπάρχουν άραγε μη-αναβλητικοί άνθρωποι; Υπάρχει κάποιος που να μην έχει πει ποτέ τη φράση «και αύριο μέρα είναι» ή να μην έχει προσπαθήσει να επιβληθεί στον εαυτό του με μια φράση του τύπου «καν’ το επιτέλους»; Μάλλον όλοι μας έχουμε προτιμήσει κάποια στιγμή στη ζωή μας την άμεση ικανοποίηση από την ολοκλήρωση μίας ανιαρής ή δύσκολης υποχρέωσης.

Η συστηματικότητα της αναβλητικής συμπεριφοράς, ωστόσο, μπορεί να καθορίσει εάν κάποιος είναι συγκυριακά ασυνεπής ή εάν χρησιμοποιεί την αναβλητικότητα ως τρόπο ζωής. Υπάρχουν άνθρωποι που για συγκεκριμένο λόγο, όπως για παράδειγμα έλλειψη χρόνου, είναι κάποιες φορές ασυνεπείς και υπάρχουν άνθρωποι που, ενώ βρίσκονται σε μία σύγκρουση, στο τέλος πάντα καταφεύγουν στη λύση της πρόσκαιρης ανακούφισης και αποφυγής της δύσκολης πραγματικότητας.

Οι αιτίες της αναβλητικότητας

Τα αίτια της αναβλητικότητας για κάθε άνθρωπο είναι διαφορετικά. Μπορεί να οφείλεται στη φύση της δραστηριότητας, στην προσωπικότητα, στα βιώματα του κάθε ανθρώπου ή ακόμη και σε ύπαρξη κάποιας διαταραχής.

Αναλυτικότερα, κύρια πηγή της αναβλητικότητας θεωρείται ο φόβος της αποτυχίας. Πολλοί άνθρωποι φοβούμενοι μία επερχόμενη αποτυχία δυσκολεύονται να πάρουν εύκολα αποφάσεις, με αποτέλεσμα να καταφεύγουν στην απραξία. Κάτι τέτοιο μπορεί να έχει τις ρίζες του στο οικογενειακό περιβάλλον, με την παρουσία αυστηρών γονέων, ή σε άλλους παράγοντες, όπως δυσάρεστες επιπτώσεις μίας προηγούμενης αποτυχίας.

Η αναβλητικότητα μπορεί, ακόμη, να οφείλεται στην τελειομανία. Υπερβολικά τελειομανή άτομα, στην προσπάθειά τους να τα καταφέρουν όλα τέλεια, καταλήγουν να αναβάλλουν να ξεκινήσουν κάτι, φοβούμενα ότι μπορεί το αποτέλεσμα να μην είναι το επιθυμητό.

Παράλληλα, άνθρωποι που αναβάλλουν τις υποχρεώσεις τους, έχουν συχνά χαμηλά επίπεδα αυτοσεβασμού και αυτοπεποίθησης. Σκέφτονται, για παράδειγμα, ότι δεν υπάρχει λόγος να βιαστούν να κάνουν κάτι, γιατί ούτως ή άλλως θα αποτύχουν. Προβλέπουν, δηλαδή, τα αποτελέσματα με τον πιο καταστροφικό τρόπο.

Σημαντικό παράγοντα παίζει και η δυσκολία αυτοελέγχου. Άτομα που παρουσιάζουν συχνά αναβλητική συμπεριφορά, δυσκολεύονται να καταστείλουν τις παρορμήσεις τους και να επικεντρώσουν την προσοχή τους στην αντιμετώπιση μίας κατάστασης, που ωστόσο θα έχει μελλοντικές συνέπειες. Επομένως, επιλέγουν την άμεση ανακούφιση από την επίτευξη δύσκολων και αβέβαιων μελλοντικών στόχων.

Ωστόσο, η στάση αυτή μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να υποδηλώνει χαμηλά επίπεδα ενέργειας. Έχει βρεθεί ότι μπορεί να σχετίζεται με ένα αίσθημα μόνιμης κούρασης, ή ακόμα και με κατάθλιψη ή υψηλά επίπεδα άγχους.

Παρόλα αυτά, η ίδια η δραστηριότητα ή ακόμη και η προθεσμία για την ολοκλήρωσή της μπορεί να προκαλέσουν αναβλητικότητα. Όταν, δηλαδή, η δραστηριότητα φαίνεται δύσκολη, κουραστική και ανιαρή τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η εκτέλεσή της να αναβληθεί για κάποια άλλη χρονική στιγμή. Κι εάν υπάρχει προθεσμία για την ολοκλήρωσή της, τότε κάποια στιγμή στο μέλλον θα εκτελεστεί. Εάν όμως δεν υπάρχει προθεσμία, τότε είναι πολύ πιθανό να αναβάλλεται συνεχώς (Steel, Brothen, & Wambach, 2001. Thakkar, 2009. Wilson & Nguyen, 2012).

Αντιμετώπιση

Όποιος κι αν είναι ο λόγος που κάποιο άτομο έχει την τάση να αναβάλλει τις υποχρεώσεις του, σίγουρα αυτή του η συμπεριφορά επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις σε διαφόρους τομείς, όπως τον συναισθηματικό, καθώς αυξάνει το άγχος και τις ενοχές, τον κοινωνικό και τον επαγγελματικό. Χρειάζεται, επομένως, να μπουν κάποιες προτεραιότητες, ώστε να αντιμετωπιστεί αυτή η συνήθεια και να αποφευχθούν οι αρνητικές της επιπτώσεις.

Πιο συγκεκριμένα, το πρώτο βήμα είναι η δημιουργία μίας λίστας με στόχους και εργασίες που πρέπει να ολοκληρωθούν το επόμενο χρονικό διάστημα. Οι εργασίες αυτές είναι καλό να χωρίζονται σε μικρά κομμάτια και οι στόχοι που θέτουμε να είναι ρεαλιστικοί και εφικτοί. Έτσι, θα είναι πιο εύκολο να ολοκληρωθούν, καθώς θα οργανώνουμε καλύτερα το χρόνο μας και θα ελέγχουμε την εξέλιξή τους. Παράλληλα, καλό είναι να κάνουμε μία ιεράρχηση των εργασιών, ανάλογα με τη σημαντικότητά τους, ώστε οι σημαντικότερες να ολοκληρώνονται πρώτα, με αποτέλεσμα να μειώνεται στη συνέχεια το άγχος μας.

Καθώς το περιβάλλον στο οποίο βρισκόμαστε παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην αναβλητικότητα, πρέπει να το προσαρμόζουμε κατάλληλα ώστε τελικά να είναι σύμμαχός μας. Μία πρόταση είναι να απομακρύνουμε αντικείμενα που αποσπούν τη προσοχή μας, όπως για παράδειγμα το κινητό ή το tablet. Επιπλέον, βοηθητική είναι η χρήση υπενθυμίσεων σε σημεία που είναι ορατά, όπως για παράδειγμα επάνω στο ψυγείο, ή ακόμα και ειδοποιήσεις στο κινητό. Επίσης, είναι σημαντικό ο χώρος στον οποίο δουλεύουμε να είναι ζεστός και να μας εμπνέει, ώστε να κάνει την προσπάθειά μας πιο ευχάριστη.

Τέλος, είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουμε τη σημαντικότητα μίας πράξης και των αποτελεσμάτων της, αλλά να αντιληφθούμε και τους λόγους για τους οποίους την αναβάλλουμε. Κατανοώντας τα αυτά, θα είναι πιο εύκολο να διαχειριστούμε τη συμπεριφορά μας, να συγκεντρωθούμε και να αφιερώσουμε χρόνο και προσπάθεια, ενώ παράλληλα θα αρχίσει να επικρατεί μία ισορροπία στην καθημερινότητά μας.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι με την κατανόηση των αιτιών της και με σωστό προγραμματισμό η αναβλητικότητα μπορεί να αντιμετωπιστεί. Δεν αποτελεί πρόβλημα η αναβολή μίας συγκεκριμένης υποχρέωσης καθαυτή, αλλά η συστηματική αναβολή, που σε πολλές περιπτώσεις μας κάνει να νιώθουμε θεατές της ίδιας μας της ζωής. Επομένως, χρειάζεται να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε τόσο πολύ αυτό που πρέπει να κάνουμε και να αφιερώσουμε τον χρόνο μας στο να το κάνουμε.

Βιβλιογραφία

Steel, P., Brothen, T., & Wambach, C. (2001). Procrastination and personality, performance, and mood. Personality and individual differences, 30(1), 95-106.

Thakkar, N. (2009). Why procrastinate: an investigation of the root causes behind procrastination. Lethbridge Undergraduate Research Journal, 4(2).

Wilson, B. A., & Nguyen, T. D. (2012). Belonging to tomorrow: An overview of procrastination. International Journal of Psychological Studies, 4(1), 211.